Jedno od pitanja koje se postavlja sa svakom pojavom nove varijante koronavirusa SARS-CoV-2 jeste koliko su postojeće vakcine/cjepiva efikasne protiv nje. Već s prvim izvještajima o detekciji nove varijante zvane omikron, naučnici su krenuli u sposobnosti antitijela u serumu vakcinisanih/cijepljenih ljudi da neutraliziraju ovu varijantu virusa. Efikasnost vakcina protiv omikron varijante jeste opala, ali vakcine i dalje štite od teškog oblika bolesti. Efikasnost vakcina protiv infekcije povećava se s trećom dozom.
Šta do sada znamo?
Grupe naučnika i naučni instituti su procjenjivali koliko nas ove vakcine štite od infekcije i, u slučaju da se zarazimo, od ozbiljne kliničke slike COVID-19. Ono što je jasno jeste da imunitet na COVID-19 s vremenom i s dolaskom novih varijanti blijedi, postaje slabiji u zaštiti od infekcije, ali zaštita od jačih simptoma, hospitalizacije, smještanja u jedinice intenzivne njege ostaje prilično dobra.
Studije neutralizirajućih antitijela pokazale su 20 do 40 puta smanjenje razine neutralizirajućih antitijela s dvije doze Pfizer-BioNTech vakcina za varijantu omikron u poređenju s prethodnim varijantama. Ispitivanje u case-control studiji u Južnoj Africi pokazalo je smanjenje efikasnosti 2 doze vakcine Pfizer-BioNTech protiv simptomatske bolesti sa 80% za varijantu delta, na 33% za varijantu omikron. Zaštita od teškog oblika bolesti COVID-19 smanjena je sa 93% za varijantu delta na 70% za varijantu omikron.
Slično smanjenje efikasnosti vakcina bilo je opisano u preprint studiji koja je rađena u Engleskoj. Studija je pokazala smanjenje efikasnosti 2 doze Pfizer-BioNTech protiv simptomatske bolesti u periodu od 10-14 sedmica nakon druge doze vakcine, sa 79% kod varijante delta, na 50% kod varijante omikron. u istim okolnostima.
Studija koja još nije recenzirana i nalazi se u preprint formi na medRxiv, a dolazi s Goethe univerziteta Frankfurt, pokazala je višestruko i drastično smanjenje neutralizacijske moći antitijela nastalih nakon vakcinacije s 2 doze vakcina (AstraZeneca, Pfizer i Moderna).
Važno je napomenuti da kod varijante omikron ne opada samo zaštita stečena vakcinacijom, nego opada i zaštita stečena prebolijevanjem bolesti COVID-19. Reinfekcije s pojavom nove varijante omikron su češće.
Efikasnost vakcina na omikron – procjene IHME
Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME), globalni nezavisni zdravstveni istraživački centar pri Univerzitetu Washington, sumirao je ono što se do sada pokazalo za efikasnost vakcina na omikron i ažurirali si svoje podatke o efikasnosti vakcine protiv različitih varijanata virusa.
Ovo su njihove procjene:
2 doze AstraZeneca Vaxzevria vakcine: 71% protiv ozbiljne bolesti izazvane omikronom, 94% protiv ozbiljne slike izazvane delta varijantom te 36% zaštite od infekcije omikronom, 69% zaštite od infekcije delta varijantom.
2 doze Pfizer-BioNTech Comirnaty vakcine: 72% protiv ozbiljne bolesti izazvane omikronom, 95% protiv ozbiljne slike izazvane delta varijantom te 44% zaštite od infekcije omikronom, 84% zaštite od infekcije delta varijantom.
2 doze Moderna Spikevax vakcine: 73% protiv ozbiljne bolesti izazvane omikronom, 97% protiv ozbiljne slike izazvane delta varijantom te 48% zaštite od infekcije omikronom, 91% zaštite od infekcije delta varijantom.
2 doze Sinopharm vakcine: 53% protiv ozbiljne bolesti izazvane omikronom, 71% protiv ozbiljne slike izazvane delta varijantom te 35% zaštite od infekcije omikronom, 67% zaštite od infekcije delta varijantom.
2 doze Sputnjika V: 67% protiv ozbiljne bolesti izazvane omikronom, 89% protiv ozbiljne slike izazvane delta varijantom te 44% zaštite od infekcije omikronom, 85% zaštite od infekcije delta varijantom.
Johnson&Johnson: 57% protiv ozbiljne bolesti izazvane omikronom, 76% protiv ozbiljne slike izazvane delta varijantom te 33% zaštite od infekcije omikronom, 64% zaštite od infekcije delta varijantom.
Ovo su procjene za najčešće vakcine protiv COVID-19 u BiH i regionu. Prikazane su procjene za varijante delta i omikron, pošto obje cirkulišu, iako omikron velikom brzinom istiskuje varijantu delta.
Kako djeluju busteri na efikasnost vakcina proti COVID-19
U studiji objavljenoj u Lancetu (2), istraživači u britanskom ispitivanju Cov-Boost izmjerili su imunološki odgovor kod gotovo 3000 ljudi koji su primili booster vakcina Covid-19 ili kontrolnu injekciju dva do tri mjeseca nakon druge doze AstraZeneca ili Pfizer vakcine. U ovoj studiji se buster Moderna vakcina pokazao kao najefikasniji, jer su ispitanici koji su primili Modernu kao booster imali 32x više neutralizirajućih antitijela od kontrolne grupe. Kod grupe koja je primila Pfizer, nivoi antitijela su bili 11x veći nego kao kod kontrolne grupe, a kod grupe koja je primila AstraZeneca booster 25x veći.
U BiH i susjednim zemljama više nema AstraZeneca vakcine, tako da se kao busteri daju Moderna, Pfizer te, ukoliko osoba insistira, Sinopharm ili Sputnjik V. Spomenuta studija je pokazala i da se vrijeme za booster može skratiti sa 6 mjeseci na čak tri mjeseca od druge doze, a to je i preporuka EMA s kraja decembra 2021. koju je usvojio Zavod za javno zdravstvo FBiH.
Procjene za efikasnost od infekcije nakon boostera (treće doze) variraju od 70-75%. To je porast za oko 60% u odnosu na zaštitu koju nude 2 doze koje se daju u primarno vakcinaciji. Ovako otprilike izgleda zaštita ukoliko se miješaju vakcine, rađeno prema preprintu (3) koji još nije recenziran:
AstraZeneca+AstraZeneca+Pfizer: 70% zaštite od infekcije
3 doze Pfizera: 75% zaštite od infekcije
Jedna naučna studija objavljena u januaru 2022. u Science koja procjenjuje efikasnost vakcine/cjepiva BNT162b2 (Pfizer-BioNTech Comirnaty) protiv varijante omikron na serumima vakcinisanih pokazuje da treća doza neutrališe omikron sličnog reda veličine kao što je uočeno nakon dvije doze vakcine protiv divljeg tipa SARS-CoV-2.
A Moderna?
Iz Moderne, kako izvještava Reuters, tvrde da njen trenutno odobren booster od 50 mikrograma koji se standardno daje kao treća doza, povećava razinu neutralizirajućih antitijela protiv omikrona 37x poređenju s razinama prije boostera. Ovo je nešto više od procjene iz Lanceta.
Još nema podataka koliko zaštitu od infekcije pružaju boosteri drugih vakcina.
UPDATE 23. JANUAR 2022.
Prema nekoliko studija CDC-a, s omikronom, efikasnost dvije doze protiv teške kliničke slike nakon bustera je ponovno je povećana na 82%. Izvor: Ars Technica.
Zaključak
Preporuka je kao treću dozu primiti najefikasniju vakcinu, odnosno neku mRNA vakcinu (Pfizer ili Modernu).
Iako i vakcinisani, pa čak i vakcinisani booster dozom mogu oboljeti, rjeđe bivaju hospitalizirani, a kod nevakcinisanih simptomi su izraženiji i češće se javljaju.
Reference:
- PREPRINT Alexander Wilhelm, Marek Widera, Katharina Grikscheit, Tuna Toptan, Barbara Schenk, Christiane Pallas, Melinda Metzler, Niko Kohmer, Sebastian Hoehl, Fabian A. Helfritz, Timo Wolf, Udo Goetsch, Sandra Ciesek, Reduced Neutralization of SARS-CoV-2 Omicron Variant by Vaccine Sera and monoclonal antibodies, medRxiv 2021
- Munro AP, Janani L, Cornelius V, et al. Safety and Immunogenicity of Seven COVID-19 Vaccines as a Third Dose (Booster) Following Two Doses of ChAdOx1 nCov-19 or BNT162b2 in the UK (COV-BOOST): A Blinded, Multicentre, Randomized, Controlled, Phase 2 Trial. Lancet 2021;Dec 2
- PREPRINT Effectiveness of COVID-19 vaccines against the Omicron (B.1.1.529) variant of concern. Andrews N, et al. KHub.net preprint. December 10, 2021.
- Muik A. et al. Neutralization of SARS-CoV-2 Omicron by BNT162b2 mRNA vaccine–elicited human sera. Science 2021.
Sadržaj je kreiran u okviru saradnje Društva “Nauka i svijet” i platforme Raskrinkavanje.ba/UG Zašto ne?
Napisala Jelena Kalinić, biolog, naučni novinar i komunikator, posjeduje WHO infodemic manager certifikat i Health metrics Study design & Evidence based medicine trening.
