Globalna inicijativa za iskorijenjivanje polia/dječije paralize (The Global Polio Eradication Initiative – GPEI) je jedan od najambicizonijih zdravstvenih projekata današnjice. Danas je ovaj projekat veoma blizu svog cilja, zahvaljujući upornom insistiranju na imunizaciji. Za imunizaciju se koriste dvije vrste vakcina – ona koja sadrži živi virus (OPV) i ona koja sadži inaktivirani virus (IPV). Živa vakcina protiv polia se više ne koristi u BiH, Hrvatskoj i drugim zemljama ali ju je neophodno spomenuti.
Virus poliomielitisa ima tri do sada poznata serotipa -1, 2 i 3 i pripada porodici Picornaviridae virusa. Nekadašnje vakcine protiv polia (do 2016.) su bile trivalentne, što znači da sadrže viruse sva tri serotipa.
Međutim, od aprila 2016. godine trivalentna vakcina je zamijenjena bivalentnom (dva soja virusa). Strategic Advisory Group of Experts on Immunization (SAGE) pri Svjetskoj zdravstvenoj organizaciji (World Health Organization-WHO) je početkom 2016. potvrdio da se povlače trivalentne vakcine i da će vakcine u budućnosti sadržati samo dva serotipa poliovirusa – 1 i 3 serotip. Ta vakcina se zove bivalentna oralna vakcina protiv polia (bOPV)
Zašto je izbačen serotip 2?
Serotip 2 je izbačen zato što je upravo ovaj soj virusa dječije paralize odgovoran za 40% slučajeva onih rijetkih i ružnih slučajeva polia izazvanih vakcinom koje sadrži živi virus (VAPP – vaccine-associated paralytic polio) kao i za slučajeve prenošenja polia nakon vakcinacije putem fecesa (circulating vaccine derrived polioviruses – cVDPV). Godišnje se zabilježi oko 200 slučajeva VAPP u svijetu. To je jako mali broj u odnosu na globalnu populaciju, ali svakom roditelju je njegovo dijete najveće blago i ne trebamo gledati na taj broj kao na tek statistički insignifikantan broj.
OPV vakcine su ujedino i najefikasnije, te se IPV koriste u kombinaciji sa OPV. Međutim, u rijetkim slučajevima moguće je da živi virus preživi u probavnom sistemu (OPV se uzima oralno) imunokompromitovane osobe (tj. osobe koje, iz nekog razloga, imaju odslabljen imunološki sistem). Tako virus može izazvati polio kod osobe ili može putem fecesa dospjeti u okolinu. Što se inaktiviranih vakcina tiče, one su samo po sebi sigurne, ali je proizvodnja opasna jer podrazumijeva stvaranje velike količine virulentnog “divljeg tipa” koji se potom ubijaju formalinom.
Priredila i napisala: Jelena Kalinić, MA, biolog, naučni novinar i bloger Društvo za promociju “Prirodnih nauka “Nauka i svijet”
O nama: Društvo “Nauka i svijet” je osnovano 2017. godine, a bavi se promocijom prirodnih nauka, borbom protiv dezinformacija u sferi nauke, protiv pseudonauke i za bolje obrazovanje u STEM oblasti. Predsjednik je pro., dr. Nenad Tanović.
