Kako rade različiti tipovi vakcina protiv COVID-19 tj. vakcine protiv korona virusa (SARS-CoV-2)? Cilj svake tehnologije razvoja vakcina jeste da one pobude odgovarajući imunološki odgovor. To nazivamo imunogeničnost vakcine, njen potencijal da izazove odbrambenu reakciju organizma u kontrolisanim uslovima. Taj imunološki odgovor podrazumijeva stvaranje odgovarajućih neutralizirajućih antitijela koja onesposobe virus da bude infektivan, i ćelijski imunitet – da “killer” ćelije T limfociti pronalaze i uništavaju virus.
Niti jedna od vakcina protiv COVID-19 ne sadrži živi virus i ne možemo se zaraziti od vakcine.
Ćelijski i humoralni imunitet
Antitijela djeluju tako što se “zalijepe” za antigen ( u slučaju SARS-CoV-2 virusu, to je ponajviše Spike protein, kojim on invadira u naše ćelije). Imunitet antitijela nazivamo “humoralni imunitet”. Funkcija “stanica ubica”, T- limfocita, jeste da pronalaze, prepoznaju i uništavaju virus. To je ćelijski imunitet. Ova dva tipa imuniteta se nadopunjuju. Dobra vakcina pobuđuje i jedan i drugi imunitet.
Glavni principi djelovanja različitih vakcina protiv COVID-19
Više puta smo na ovoj stranici govorili o tipovima vakcina te tipovima COVID-19 vakcina. Kod COVID-19 vakcina imamo uvedene i dvije nove platforme za vakcine – adenovirusne (vektorske rekombinirane) i RNK (mRNA) vakcine.
Da li se trebamo bojati ovih novih tehnologija?
Ne, ove vakcine su dovoljno ispitane da nije kod njih primijećeno da su išta rizičnije od ustaljenih “old school” vakcina. Njihovi sastojci su sigurni i ne sadrže ništa genotoksično, otrovno ili neobično. U dozi u kojoj se daju – obično je to 0.3-0.5ml, sastojci su u jako malim količinama. Naravno, ovo ne znači da ne može biti baš nikakvih nuspojava – alergijske i anafilaktičke reakcije su zabilježene i kod već dobro poznatih vakcina i javljaju se i kod ovih novih vakcina. Zato je potrebno da kada primamo ove vakcine ostanemo 15-tak minuta u blizini, za slučaj pojave ovakve reakcije.
Ovo su glavni tipovi vakcina protiv COVID-19:
Inaktivne vakcine protiv korona virusa (SARS-CoV-2) – sadrže inaktiviran (“mrtav”) virus– Sinopharm
Proteinska podjedinica vakcine – sadrže sintetiziran protein – antigen virusa.
Adenovirusne (vektorske rekombinirane vakcine) – sadrže bezopasan adenovirus u koji je ubačena genetička instrukcija za stvaranje antigena (Spike protein). Adenovirusi su jedna posebna grupa virusa, neki od njih izazivaju prehlade, a u ovim vakcinama su genetički izmijenjeni tako da je u njihov genom ubačen mali dio genoma virusa SARS-CoV-2 i to onaj za Spike protein (protein “šiljka” – pomoću kojeg SARS-CoV-2 koronavirus ulazi u naše ćelije). AstraZeneca/Covishield, Sputnjik V, Johnson&Johnson vakcine spadaju u ove vakcine.
RNK (mRNA) vakcine – sadrže RNK sekvencu virusa koja je instrukcija za stvaranje antigena (Spike protein). Pfizer i Moderna su primjeri mRNA vakcina. O tome kako one rade, pogledajte animirani video ovdje.
Tekst i infografiku priredila Jelena Kalinić, MA, biolog, naučni novinar i bloger Društvo za promociju “Prirodnih nauka “Nauka i svijet”.
Carusel o tipovima vakcina urađen u saradnji s fact-checking platformom Raskrinkavanje u sklopu #NaukaGovori
O nama: Društvo “Nauka i svijet” je osnovano 2017. godine, a bavi se promocijom prirodnih nauka, borbom protiv dezinformacija u sferi nauke, protiv pseudonauke i za bolje obrazovanje u STEM oblasti.
Korona cjepiva, vakcine protiv korone, cjepiva protiv korone, cjepiva protiv COVID-19, cjepiva protiv koronavirusa, cijepljenje protiv COVID-19, imunizacije protiv kovida, COVID-19 i korona cjepiva, vakcine protiv korona virusa, vakcine protiv korona virusa, cijepljenje protiv korone, cjepivo protiv korone, AstraZeneca cjepivo, AstraZeneca vakcina, Sinopharm vakcina. Pfizer cjepivo, Pfizer vakcina, Fajzer vakcina.
