Vakcine protiv COVID-19 tj. vakcine protiv korone koje se počinju davati u regionu ili na koje računamo, a još nisu prošle registraciju i odobrenja, variraju od mRNA (iRNK), preko adenovirusnih (vektorskih) do inaktiviranih (mrtvih) vakcina. Pokušava se i s razvojem rekombinantnih vakcina koje bi se zasnivale na Spike proteinu virusa SARS-CoV-2.

Ovdje ćemo pokušati dati pregled trenutno dostupnih vakcina, u najkraćim crtama.

Vakcine koje su odobrene u EU i zapadnim zemljama (Kanada, SAD, UK) su one koje su prošle fazu 3 kliničkih studija i regulatornim tijelima tih zemalja predočile potpune dokaze efikasnosti i sigurnosti. One su označene zelenom bojom. Vakcine koje su u nekim zemljama odobrene, ali nisu u odobrene u EU označene su narandžastom bojom. Vakcine koje je odobrila Svjetska zdravstvena organizacija, ali još nisu odobrene u EU su također označene narandžastom bojom. Vakcine koje još čekamo i koje bi mogle biti odobrene u narednom periodu nisu označene bojom.

mRNA (iRNK) vakcine protiv COVID-19

One sadrže genetičko uputstvo u vidu informacione RNK za stvaranje jednog proteina virusa SARS-CoV-2 (Spike protein, protein “šiljka”) na koji naš organizam stvara antitijela. Dakle, prema ovom upustvu, naše ćelije stvore same taj protein i onda ga druge ćelije u našem organizmu prepoznaju kao “neprijatelja”, strano tijelo i formiraju antitijela koja se specifično vežu na taj protein i neutraliziraju ga.

Koje vakcine:

Pfizer/BioNTech (Comirnaty tj. BNT162b2 – sve su to nazivi za istu vakcinu)

Moderna (mRNA1273)

Trenutni podaci pokazuju a su obje ove vakcine visoko efikasne – iznad 90%

Sadrže li uzročnika bolesti COVID-19: ne.

Više o ovim vakcinama možete pročitati na linku ovdje te na stranici imunizacija.hr

Adenovirusne vakcine protiv korone

Kod ovih vakcina se koriste neki drugi virus – po čovjeka bezopasni – da prenese genetičko uputstvo o sintezi Spike proteina virusa SARS-CoV-2 do naših ćelija. U našim ćelijama se vrši sinteza tog proteina koji kada izađe iz stanica djeluje kao “strano tijelo” tj. antigen, pobuđujući imunološki odgovor organizma i stvaranje antitijela.

Koje vakcine:

-ruska vakcina Instituta Gamaleja (Sputnjik V, tj. Gam-Kovid-Vak) – za sada, samo u Srbiji i vjerovatno kroz neko vrijeme u entitetu Republika Srpska u našem regionu, a vakcina se daje u Rusiji, Argentini i davaće se u još nekim zemljama. Još je nije odobrila EMA (Evropska agencija za lijekove), ali su završena ispitivanja faze 3 i dokumentacija je predata u EMA.

-vakcina AstraZeneca/Univerzitet Oxford -odobrena je za hitnu upotrebu (emergency use) u Ujedinjenom Kraljevstvu i Argentini 30. decembra 2020. godine, a 29. januara 2021. u EU (EMA odobrenje). Zasniva se na po čovjeka bezopasnom nereplicirajućem adenovirusu čimpanzi (ChAdOx1), koji nosi genetičko uputstvo za Spike proteine virusa SARS-CoV-2. Može se naći i pod nazivom Covishield vakcina (ista AZ vakcina, samo proizvedene u Indiji)

– vakcina Johnson&Johnson / Janssen je adenovirusna vakcina bazirana na adenovirusnom soju 26 i daje se u 1 dozi. Odobrena je u EU i SAD.

-vakcina kineskog proizvođača CanSino – još nije odobrena, još je tek u statusu kandidata, ali je u ograničenoj upotrebi u Kini.

Sadrže li uzročnika bolesti COVID-19: ne

O ovim vakcinama možete pročitati i ovdje.

Inaktivne vakcine protiv COVID-19

Ovo su vakcine protiv korone koje sadrže mrtvog uzročnika bolesti, To je “stara škola” pristup u stvaranju vakcina. Virus se inaktivira hemijski, recimo formaldehidom. Ove vakcine koriste adjuvanse kako bi pojačale imuni odgovor, uprazo zato što je virus mrtav – obično se radi o spojevima aluminijuma. Ipak, i mrtav virus ima Spike protein na šta naš organizam reaguje stvaranjem zaštitnih antitijela. Primjer jedne starije inaktivne vakcine je inaktivna vakcina protiv dječije paralize (IPV). O ovom tipu vakcina, ai i drugim tipovima vakcina, možete više pročitati i na našem tekstu ovdje.

Koje vakcine:

-kineska vakcina proizvođača Sinovac (CoronaVac) – limitirana upotreba u Kini, počelo s davanjem u Turskoj. S efikasnošću od 50.4% prema novim izvještajima iz Brazila, znatno je manje efikasna od Pfizerove i Modernine vakcine.

-kineska vakcina proizvođača Sinopharm s Beijing Institute (BBIBP-CorV) – odobrena u Kini, limitirana upotreba u UAE, Jordanu, Bahreinu i Egiptu, Srbiji. Data u 2 doze, efikasna oko 79%. Milion doza “kineske vakcine”za Srbiju su Sinopharm.

Sadrži li vakcina uzročnika bolesti COVID-19: da, ali mrtvog.

Ova tabela prikazuje početnu efikasnost nekoliko vakcina protiv COVID-19, prije pojave Delta varijante. O efikasnoti vakcina protiv delte pročitajte više ovdje.

Najavljena je i Novavax vakcina, koja se temelji na proteinu.

Tekst napisala Jelena Kalinić, MA, biolog, naučni novinar i bloger Društvo za promociju prirodnih nauka “Nauka i svijet”.

O nama: Društvo “Nauka i svijet” je osnovano 2017. godine, a bavi se promocijom prirodnih nauka, borbom protiv dezinformacija u sferi nauke, protiv pseudonauke i za bolje obrazovanje u STEM oblasti.