Koje se vakcine mogu davati zajedno, a koje se ne bi trebale ili ne bi smjele davati skupa? Koliki treba biti razmak između vakcina? Opšte je pravilo da se ne trebaju davati dvije žive vakcine (atenuirane vakcine) zajedno ili u razmaku manjem od 28 dana dvije doze žive vakcine. Inaktivne i rekombinantne vakcine (kakva je vakcina protiv hepatitisa B) se mogu davati zajedno.
Zašto je ovo važno znati? Ukoliko je potrebno uraditi nadoknadu vakcina i ubrzati proces vakcinacije/cijepljenja (primjerice, zbog puta u inostranstvo), važno je znati da se ne mora čekati mjesec dana da prođe između davanja vakcina.
Kalendar imunizacije svake zemlje je sastavljen prema epidemiološkoj situaciji u zemlji, socio-ekonomskim faktorima i – naravno – prema tome da li se neke vakcine mogu dati zajedno ili ne. Sastavlja se prema iskustvu i najboljim praksama.
Ovdje dajemo neke preporuke koje se vakcine mogu davati zajedno te koliki treba biti neki najmanji razmak između vakcina. Više o vrstama vakcina smo pisali ovdje.
Kombinacije vakcina:
| Kombinacija vakcina | Minimalni interval između doza |
| Dvije ili više inaktivirane vakcine (ili rekombinantne vakcine kakva je HepB te druge vakcine koje ne sadrže uzročnika te konjugovane vakcine) tj. dvije “mrtve vakcine” | Mogu se primijeniti istovremeno ili u bilo kojem intervalu PRIMJER: vakcina protiv hepatitisa i Pentaxim (DTaP-IPV-HiB) ili vakcina protiv gripe i pneumokokna vakcina,Hexaci i pneumokona vakcina i sl. |
| “živa” (atenuirana) i inaktivna vakcina vakcina tj. “mrtva” i “živa” vakcina | Mogu se primijeniti istovremeno ili u bilo kojem intervalu osim (vidi 1*) PRIMJER: MMR vakcina i Pentaxim vakcina (DTaP-IPV-HiB) MMR vakcina i vakcina protiv gripe Varilrix (protiv varičela) i pneumokokna vakina MMR i pneumokokna Varilrix i Pentaxim / Hexacim MMR i hepatitis B vakcina |
| Dvije ili više “živih” (atenuiranih) vakcina | Razmak između primjena bi trebao biti oko mjesec dana, ukoliko se obje daju parenteralno (vidi 2* i 3*) |
1* ako se parenteralna vakcina protiv kolere primjenjuje nakon vakcine protiv žute groznice, preporučljiv je interval od sedmicu dana. Ove vakcine se daju samo putnicima koji putuje u krajeve sa visokim rizikom od ovih bolesti
2* upravo stoga je potrebno napraviti razmak od najmanje mjesec dana između dvije doze MMR vakcine -ako se vakcinišete kao odrasli, jer se djeca vakcinišu po kalendaru (u 12. ili 13. mjesecu prva doza, pred polazak u školu 5.-6. godina života druga doza)
3* izuzetak od ovog pravila čine OPV, vakcina protiv rotavirusa, i oralna vakcina Ty21 protiv tifusa, koje se mogu dati u bilo kojem vremenskom razmaku prije ili poslije parenteralnih živih vakcina.
Parenteralno date vakcine su sve one vakcine koje se daju ubodom u mišić (intramuskularno), u kožu (intradermalno) ili pod kožu (supkutano). Više o načinima davanja vakcina možete pročitati ovdje.
Mrtve vs. žive vakcine i razmak između davanja vakcina
Kako bismo roditeljima olakšali razumijevanja koje su koje vakcine, ovdje smo napravili spisak koje su vakcine “mrtve”, a koje sadrže živog, ali oslabljenog uzročnika (atenuirani vakcine). Radi pojednostavljenja, sve vakcine koje ne sadrže oslabljenog uzročnika nego mrtvog uzročnika ili samo neki njegov dio ili produkt, nazvali smo “mrtvim”, mada u medicinskoj terminologiji to nije posve tačno (rekombinantne vakcine i konjugovane vakcine uopšte nemaju uzročnike, nego samo njegov dio).
| BCG | Živa, atenuirana |
| Pentaxim, Hexacima (DTaP-IPV-Hib tj. DTaP-IPV-Hib-Hepatitis B) | Mrtve (kombinacija nekoliko vrsta vakcina koje ne sadrže živog uzročnika |
| Hepatitis B | Mrtva rekombinirana |
| MMR/MPR | Živa, atenuirana |
| HPV (Gardasil, Gardasil 9, Cervarix) | Mrtva (rekombinirana) |
| pneumokokna (Prevenar 11, Prevenar 13, Pneumo 23) | Mrtva (konjugovana/polisaharidna) |
| Gripa (Vaxigrip) | Mrtva (inaktiviran uzročnik) |
| Vakcine protiv varičela | Živa |
| OPV (dječija paraliza, oralna) | Živa |
| Ana-te (tetanus) | Mrtva |
| COVID-19 mRNA vakcine | Mrtva, ne sadrži živog uzročnika (dakle, istovremeno s ovom vakcinom ili ubrzo nakon nje možete primiti vakcinu protiv gripe, MMR, vakcinu protiv hepatitisa, tetanusu i sl.) |
Pored svega iznesenog, zašto se u praksi dešava da ljekari odbijaju dati nekoliko vakcina istovremeno?
To je prije svega zbog toga što ako dođe o nuspojava (koje su, da naglasimo, rijetke), onda nije moguće napraviti vezu s određenom vakcinom- da li je nuspojava posljedica jedne ili druge vakcine. Dakle iz čito tehničkog razloga prilikom izvještavanja, a ne zato što se vakcine ne miju davati zajedno.
Još: Kada djeca mogu primiti vakcine nakon prebolijevanja gripe ili neke druge infekcije?
Izvori i reference:
CDC: Multiple Vaccinations at Once
CDC: Timing and Spacing of Immunobiologics
Vaccine Knowledge, Oxford: Combination vaccines and multiple vaccinations
Priredila i napisala, uz konsultacije s ekspertima:
Autor: Jelena Kalinić, MA, biolog, naučna novinarka, Društvo za promociju “Prirodnih nauka “Nauka i svijet”, posjeduje WHO infodemic manager certifikat i Health metrics Study design & Evidence based medicine trening. Dobitnica EurekaAlert (AAAS) Felowship 2020. za naučne novinare. Short -runner, drugo mjesto u izboru za European Science journalist of the year za 2022. godinu.
O nama: Društvo “Nauka i svijet” je osnovano 2017. godine, a bavi se promocijom prirodnih nauka, borbom protiv dezinformacija u sferi nauke, protiv pseudonauke i za bolje obrazovanje u STEM oblasti. Predsjednik je prof. dr. Nenad Tanović.
